Ֆիրդուսնոցի բազարը

Հոդվածը հրապարակվել է Հուլիսի 20, 2017 -ին evnmag.com կայքում: Հեղինակը քաղաքաշինարար Սարհատ Պետրոսյանն է:

Հոդվածը ամբողջությամբ կարող եք կարդալ այստեղ:

Իսկ այստեղ բերեմ վերջին հատվածը որպես ամփոփում ընդհանուր ասելիքի`

«Չեմ ուզում տուրիզմի մասին խոսել, բայց եթե Հայաստանում մենք չկարողանանք Երեւանում պատշաճ տուրիստական ենթակառուցվածքներ ստեղծել, ապա չենք կարող տուրիզմ զարգացնել։ Մենք ձախողել ենք Հայաստանի համաչափ զարգացումն ու արդեն անդառնելի է Երեւանակենտրոն երկիր ունենալը (որը, իդեպ, միշտ չէ, որ վատ է` տես մի շարք եվրոպական երկրներ) ու միեւնույնն է Երեւանում է հանգրվանում այցելուների մեծ մասը։ Իսկ Երեւանը պատմական միջավայր չունի առաջարկելու մեր հյուրերին…»

Posted in Links | Tagged , , | Leave a comment

Государство и столица: Ереван до и после…

КАРЕН БАЛЬЯН Հոկտեմբերի 09, 2018

Հոդվածը հրապարակվել է “Армянский музей Москвы и культуры наций” մշակութային կենտրոնի կայքէջում:

Կարդալ ամբողջը այստեղ:

Հոդվածը շատ արժեքավոր տեղեկություններ է պարունակում Երեւանի նախագծման եւ կառուցման կարեւորագույն տվյալների մասին:

Միեւնույն ժամանակ հեղինակը հիմնավոր վերլուծության է ենթարկում Երեւան քաղաքի զարգացման հիմնական էտապները ներկայացնելով հատակագծային լուծումների տարբեր ձեւափոխությունները որոնք թելադրված էին երկրում տիրող քաղաքական գաղափարական փոփոխություններով:

Posted in Links | Tagged , | Leave a comment

Չասե՛նք ոնց է պետք, մշակենք սահմանումները

Հունիսի 29, 2019

Վերջերս, իմ հարգելի կոլեգան, Արտակ Ղուլյանը լուսանկարել էր Սարալանջի կառուցապատումը Բաղրամյան փողոցից եւ իր դժգոհությունը հայտնել կառուցապատման ճարտարապետության տխուր պատկերի առիթով։ Ահա իր խոսքը ամբողջությամբ՝ –  Ճարտարապետների միության շենքի մայթից եմ լուսանկարել այս շինարարական եռուզեռը: Ամեն ինչ հավանաբար կա այս «ընտրյալների» թաղամասում՝ բացի ճարտարապետությունից: Ովքե՞ր են նախագծում՝ չեմ հասկանում: Որ ճարտարապետին խոսեցնես՝ օրինակներ կբերի աշխարհի ճարտարապետական նորություններից ու նվաճումներից…  Իսկ գործնականում նրանցից շատ-շատերը սրան են ընդունակ… Ցավալի է…  Մի խորհուրդ տամ կառուցապատողներին. խուսափեք այն ճարտարապետների ծառայությունից, ովքեր իրենց աշխատանքը շատ էժան են գնահատում: Մի քանի դրամ եք խնայելու, բայց արդյունքում սա եք ունենալու՝ տխուր ու ամոթալի շենքերի կույտ, Երևանի դեմքը օրեցօր աղճատող ճարտարապետական աղբ…

Լուսանկարը Արտակ Ղուլյանի

Մեկ ուրիշ առիթով Սարհատ Պետրոսյանը հղեց կարծեմ իր զարմիկի մեկ այլ լուսանկար, որն ավելի ամբողջական է ընդգրկում նույն թաղամասի պատկերը։ Կարծում եմ լուսանկարը արված է Բաղրամյանի վրա գտնվող, նախկին կաթնատան շենքից։ Շնորհակալ եմ երկուսին եւ հայցում եմ իրենց ներողամտությունը, քանի որ օգտագործելու եմ դրանք իմ փոքրիկ ակնարկի համար։

Լուսանկարը Սարհատ Պետրոսյանի կողմից

Ու սկսեցի մտածել՝ արդյոք «տխուր ու ամոթալի շենքերի կույտ»-ի  իրական պատճառը նախագծող ճարտարապետներն են կամ էլ խնայող պատվիրատուն։ 

Արդյոք Ֆլորենցիայի կամ Արտակի նշած Մեքսիկայի քաղաքներից ասենք Տասկոն լավ ճարտարապետների եւ նախագծման վրա չխնայող պատվիրատուների շնորհիվ ա այլկերպ ստացվել։

Լուսանկարը հեղինակի
Լուսանկարը համացանցից

Նայելով վերեւում դրված այս երկու նկարին, կարող եմ նշել ինձ համար մի կարեւոր հատկանիշ` երկուսն էլ առանձնանում են բարձր խտության կառուցապատումով:

Լուսանկարը հեղինակի

Ֆլորենցիայի դեպքում, դա պարփակ ներքին բակերի շարունակական կառուցապատման սկզբունք – համակարգն է, որի պատճառը, երեւի ներքին եւ արտաքին թշնամիներից պաշտպանվելու ժամանակի գերակա պահանջն է եղել:

Լուսանկարը համացանցից

Եթե նայեք Տասկոյի ավելի խոշորացված պատկերը, կտեսնեք, որ գեղատեսիլ թվացող տեսարանը իրականում ծավալների գերկուտակում է, որը առանձնապես չի փայլում այսպես կոչված ճարտարապետությամբ:

Հիմա, ի՞նչն է պակասում Սարալանջի դեպքում կամ ո՞րն է պատճառը, որ այս թաղամասի տեսքը բարեհունչ կամ գրավիչ չէ:

Կարծում եմ բացակայում է համասեռության զգացողությունը` պատկեր, որ կա Ֆլորենցիայի եւ Տասկոյի դեպքում:

Վերջինները կառուցվել են երկար տարիների ընթացքում, երբ «հիմնական պատվերի» ընկալելի տեսլականը չի փոխվել մի երկարատեւ ժամանակ, այսինքն տարբեր պատվիրատուներ համարյա նույն տիպի տուն են պատվիրել: Արդյունքը հետեւանք է նաեւ տեղական շինարարական տեխնոլոգիաների, նյութերի կիրառման, շինարարների փորձառության, կենցաղային սովորույթների եւ այլ գործոնների շարունակական կիրառման եւ օգտագործման հանգամանքի:

Փաստորեն, առանց ունենալու մի միասնական պատվեր-նախագիծ, կյանքի դանդաղ ընթացքը կատարել է մի ընդհանուր ճաշակ արտահայտող պատվիրատուի դերը:

Այստեղ մեջբերեմ, որ պարոն Ղյուլյանին արձագանքեցին ավագ սերնդի երկու ճարտարապետներ` Հրաչ Պողոսյանը, –  Դժբախտաբար կառուցապատողը հիմա կապ չունի այս խառնաշփոթի հետ ճիշտ այնպես, ինչպես շուկայում վարունգ վաճառողը այն վարունգի հետ, որը մենք գնել ենք: Նա կառուցեց ինչքան հնարավոր է էժան, վաճառեց ինչքան հնարավոր է թանգ ու գնաց իր գործին: Սկսեց երկրորդ շենքը: Կապիտալիզմի օրենքն է։

եւ Կարեն Բալյանը, – բոլորս լավ գիտենք, որ պատճառը` երկու տասնամյակ շարունակ քաղաքաշինության ոլորտում հաստատված խաղի կանոններն են։

Ամբողջ խոսակցությունը չեմ փոխանցի այստել, բայց հիմնական վիճարկող տեսակետները սրանք են՝ կառուցապատողը եւ ճարտարապետը այդքան պատասխանատու չեն վերջնական արդյունքի համար, քանի որ դրանք տեղավորվում են ընդունված քաղաքաշինական խաղի կանոնների մեջ։

Հիմա, ի տարբերության վերը բերած Ֆլորենցիայի եւ Տասկոյի օրինակների, ի՞նչ է կատարվել վերջին քսան տարիների ընթացքում Երեւանում:

Նախ ձեւավորվել է (հնարավոր է չգիտակցված) որոշակի պատկերացում կառուցվելիք ապագա բնակելի շենքի արտաքին տեսքի մասին։ 

Համառոտ դրանք են`

քարից, պինդ-պիլար, բալկոնով, ավտոյի կայանատեղով, տարածքի սեքյուրիթիյով (եթե շենքերի խումբ է կառուցվելու, երեխեքի համար բասեյնով, ջիմով, մասաժնիյով եւ նման բաներով) ապահոված շենք։ Այս ցանկը կարող է փոփոխվել քաղաքի որոշակի հատվածների կամ գնային տարբերակների պատճառով։ Բայց արտաքին տեսքի մասին պատկերացումները հիմնականում անփոփոխ են՝ պինդ պիլար, քարից, մի երկու կամարով, բալկոնով շենք։ Միեւնույն ժամանակ պետք է ընդունենք, որ չկա այդպիսի երեւակայական պատվիրատու, որ ճարտարապետին ասի՝ դե քեզ մատաղ, մի հատ տգեղ շենք նախագծի, արագ կառուցեմ ու վաճառեմ։

Այսինքն կառուցապատողը ամեն դեպքում նպատակ ունի կառուցել իր պատկերացումների սահմաններում գեղեցիկ շենք:

Այդ դեպքում ո՞րն է պատճառը որ ստացվում է տխուր ու ամոթալի շենքերի կույտ:  

Լուսահոգի Արծվին Գրիգորյանը մի առիթով ասեց՝ – լավ ճարտարապետությունը թանկ բան ա։

Ուրեմն խոսքը վերաբերվում է եղած գների, շինարարական մեթոդների, նյութերի եւ այլնի շրջանակում ակընկալիք արդյունքի մասին։

Չմոռանանք որ գոյություն ունեն նաեւ շինարարության սկզբի եւ ավարտի, ժամկետային սպասելիքներ, դրանից բխող շինարարության ընթացքի սպասվող արագություններ։ Իդեալական տարբերակում, ցանկալի է շենքը գոնե հասցնել տանիքին՝ ծածկել մինչեւ ձմեռ հետագա վնասներից խուսափելու համար։

Ես կարող եմ թվարկել բազմաթիվ այլ գործոններ որպես արդարացում թե ինչու վերջին քսանամյակում ստանում ենք մեզ չբավարարող ճարտարապետական արդյունքներ, եւ բոլորին էլ կարելի է առարկել, այն պարզ պատճառով, որ դրանք առկա են եղել գուցե նաեւ Ֆլորենցիայում եւ Տասկոյում։

Ուրեմն կրկին, ո՞րն է պատճառը:

Հասանք հիմնական դրույթին։

Քանի որ թաղամասերը ներկայումս կառուցվում են մի քանի տարվա ընթացքում, համասեռության հասնելու Ֆլորենցիայի կամ Տասկոյի տրադիցիոն մոդելը այլեւ չի գործում:

Այդ պատճառով միակ ճանապարհը, նախքան շինարարություն սկսելը, ստեղծել ամենակարեւոր նախադրյալը`

ԿԱՌՈՒՑԱՊԱՏՄԱՆ ԿԱՐԳԱՎՈՐՈՒՄԸ

(գիտակցաբար խուսափում եմ վատահամբավ «զոնինգ» բառից)

Ու սա քաղաքաշինական խնդիր է, այլ ոչ` ճարտարապետական։

Ճարտարապետության որակը շատ ցանկալի է, բայց բավարար չէ: Ավելի առաջնային է քաղաքաշինական միասնական նպատակը, կոչեք չափորոշիչ կամ այլ կերպ, էական չի:

Երկար-բարակ չգրելու համար տեղադրում եմ այս երեք, շատ հպանցիկ արված ճեպանկարները։ Սրանք նախագծերի փորձ չեն, այլ ասելիքը տեսանելի կերպով բացատրելու փորձ:

Տարբերակ 1
Տարբերակ 2
Տարբերակ 3

Ինչպես տեսնում եք, այստեղ ճարտարապության մասին ակնարկ անգամ չկա։ Սա զուտ կառուցապատման բնույթը կարգավորող ճեպանկար է, որը աչքի առաջ ունենալով պետք է կազմել տվյալ թաղամասի ԿԱՌՈՒՑԱՊԱՏՄԱՆ ԿԱՐԳԱՎՈՐՄԱՆ ԿԱՆՈՆԱԿԱՐԳԸ ու այդ կանոնակարգը պետք է հրատարակել մինչեւ հողատարածքները տարբեր մարդկանց վաճառելը։

Որպեսզի. նախ՝ ապագա կառուցապատողը իմանա թե ինչպիսի բարդության կառուցապատան մասին է խոսքը, ինչքան փող է ծախսելու դրա վրա եւ ինչ ֆինանսական արդյունք է ակընկալելու։

Քաղաքն էլ վստահ կլինի որ անկախ կառուցապատողի ճաշակից եւ ճարտարապետի որակից , արդյունքը կլինի ավելի ՄԻԱՍՆԱԿԱՆ։ Որն էլ իմ բերած օրինակների հիմնական հատկանիշն է` կանխատեսել եւ նախանշել ապագա թաղամասի կառուցապատման տիպաբանությունը։ 

Նկատի ունենանք, որ այժմ ընդունված Ճարտարապետական Հատակագծային Առաջադրանք վերացվում, քանի որ կա արդեն ամբողջական կանոնակարգը:

Ինչ եմ հասկանում կառուցապատման տիպաբանություն կամ իրականում Կարգավորման Կանոնակարգ ասելով:

Նախ որոշելով թաղամասի ընդհանուր տարածքի չափերը սահմանել կառուցապատման բնույթը նկարագրող – սահմանափակող պայմաններ համակարգ, ինչպիսիք են բոլորիս հայտնի`

  • կառուցապատման խտություն՝ հողատարածքի վրա կառույցի հետքի հարաբերությունը
  • հարկայնությունը սահմանող տվյալներ
  • կառուցապատման եւ ազատ՝ ասել է կանաչապատ տարածքի հարաբերություն
  • կարմիր գծի փողոցից հեռավորություն
  • մինիմում պահանջվող ավտոկայանատեղերի քանակ
  • մաքսիմում թույլատրվող կայանատեղերի սահման
  • շենքերի միջեւ պահանջվող մինիմում հեռավորություններ

Կարդացողները կմտածեն, – է՛ այս ամենի մասին գիտեինք, նորություն չես ասում։

Հարցն այն է, ինչ մենք գիտենք սովետից եկող, այսպես կոչված Մանրամասն Հատակագծային Նախագծով առաջադրված ընթացակարգը։ Բայց այն գործում էր , երբ կար մի մե՛ծ պատվիրատու ի դեմս պետության, որը որպես այդպիսին այլեւս չկա ու չի լինելու։

Ուրեմն ի՞նչն է ստիպելու ստանալ ավելի ամբողջական պատկեր առանց ամբողջական նախագիծ ունենալու։ Կրկնեմ` թաղամասի կառուցապատման կարգավորման կանոնակարգ ունենալը։

Ի տարբերություն Կարեն Բալյանի նշած «խաղի կանոնների» որոնք թելադրված էին զուտ կառուցապատողի շահով, առաջարկածս կանոնակարգը պետք է առաջադրվի քաղաքի կողմից: Այն պետք է հասանելի լինի բոլորին եւ հավասար կերպով տարածվի բոլոր կառուցապատողների վրա: Այդ դեպքում կբացառվեն տարբեր շահարկումները կամ կհասցվեն մինիմումի:

Նաեւ, քանի որ պայմանները հասանելի են բոլորին, կավելանա մրցակցության գործոնը եւ կնվազի մոնոպոլ կառուցապատողի եւ նախագծողի դերը, որոնք օգտվում էին արտոնյալ «ներքին խաղի կանոններից»:

Եւ ինչքան տարբեր պատվիրատուներ եւ ճարտարապետներ մասնակցեն, այնքան ավելի հետաքրքիր կստացվի թաղամասի վերջնական պատկերը:

Իսկ ճարտարապետության որակը ժամանակի ընթացքում կբարելավվի, քանի որ նույնական պահանջները օգնում են կատարելագործվելու եւ՛ նախագծողներին, եւ՛ շինարարներին։

Կարեւորն այն է, որ քաղաքի կողմից մշակված կանոնակարգը կապահովվի առաջարկվող ամբողջականության նախապայմանը, ասել է թաղամասի վերջնական ավարտուն տեսքը:

Posted in Articles, Discussion | Tagged , , , , | Leave a comment

Հերթական բիզնես կենտրոն, որը վերջինը չի լինելու

Արդեն որերորդ անգամ դժգոհության ալիք է բարձրանում, երբ հրապարակվում է քաղաքի կենտրոնում նախատեսնվող կառուցապատման հերթական առաջարկը։ Խոսքը այս անգամ Շահումյան հրապարակի երկար տարիներ դատարկ մնացած անկյան մասին է, որտեղ նախկինում կանգնած էր Սեւան հյուրանոցը։

Շատերի մոտ դեռ չի սպիացել բարբարոսաբար քանդված Սեվան հյուրանոցի կորուստը եւ մարդիկ վախով սպասում էին թե ինչ մի նոր անակընկալ է մատուցվելու հանրությանը հերթական նախագծի տեսքով։ Նախագծի մասին կանդրադառնամ քիչ հետո։ Իսկ հիմա մի երկու խոսք նրա մասին, որ այս առաջարկվող համալիրը ձեռի հետ նաեւ նախատեսում է քանդել, կամ ավելի ճշգրիտ արդեն քանդեց տարածքում գտնվող Կրթության եւ Գիտության Նախարարության նախկին շենքը։

Այն սովորական շենք չէ, այլ Երեւանի համն ու հոտը կազմող, քաղաքին շունչ տվող 50-60 ականների տուֆակերտ շենքերից մեկը, որը ըստ որոշ տվյալների նախագծվել եւ կառուցվել է Սամվել Սաֆարյանի կողմից։ 

Քաղաքապետարանը, որպեսզի պարզաբանի շենքի հետագա ճակատագիրը, հրապարակեց ամբողջ համալիրի նախագծային երկու տարբերակ, որոնցից մեկում երեւում է թե ինչպես քանդվող շենքի առաջնամասը կվերականգվի կազմելով ինտերիերի մասը։ Իրականում դա վերկանգնում չի այլ շենքի հատվածային կրկնօրինակը։

Չգիտեմ ինչպես կոչել այդ լուծումը՝ քանի որ արդյունքում մեղմ ասած տխուր պատկեր է ստացվելու։ Այսօրվա շինարարական մեթոդներով հնարավոր չէ կրկնել քարի կատարման այն որակը որ ժամանակին իրականացրել են քարի հայ վարպետները։ Իսկ ուղղակի ստեղծել դրա նմանակը ավելի շուտ շենքի ծաղրը կդառնա։

Հիմա եկեք հերթով պարզենք, թե որն է դժգոհությունների հիմնական առիթը՝

  1. Նոր նախագծով կառուցապատման արդյունքում քանդվում է վերոհիշյալ շենքը եւ մարդիկ դժգոհում են հերթական կորստից
  2. Եղան նաեւ տեսակետներ, որ բիզնես կենտրոն համալիրի նախագիծը իր գեղագիտական որակով չի գոհացնում ճարտարապետական հանրությանը
  3. դժգոհության երրորդ հանգամանք կարծես թե չկա

Հենց այս է պատճառը որ բողոքների հիմնական բովանդակութոյւնը զգացմունքային բնույթ ունի։ Թյուրիմացություններից խուսափելու համար շեշտեմ որ ես միանում եմ բոլոր բողոքողներին եւ համարում եմ որ այդ կարգի շենքի քանդելը բարբարոսություն է, շեշտեմ նաեւ որ շենքը միանշանակ պետք է պահվեր անկախ հուշարձանների ցուցակում ընդգրկված էր թե ոչ։

Պատկերը ինձ համար ամբողջացնելու համար թվարկեմ մի քանի հանգամանք եւս, որոնք արտացոլում են ներկայիս բարեփոխումները`

ա) այն, որ հուշարձանների ցուցակում գտնվող շենքերը այլեւս չեն քանդվի։ Նույնիսկ մեզ հայտնի 7 սովետական շրջանի լավագույն կառույցներ որպես նորահայտ հուշարձաններ ընդգրկվեցին այդ ցուցակում: Կարծում եմ որ այդ պրոցեսը պետք է շարունակել եւ դա իր դրական ազդեցությունը կունենա ընդհանուր քաղաքաշինական մթնոլորտի վրա:

բ) կարծում եմ որ քաղաքաշինության ոլորտի հետ առընչվող նորանշանակ պատասխանատուները պարկեշտ մարդիկ եւ իրենց գործի լավագույն մասնագետներն են: Եւ սա նշանակում է որ այս ոլորտում կատարվող որոշումների մեջ ոչ մի կոռուպցիոն սխեմա չի կարող լինել:

գ) պատկան օղակները բարձրաձայնած խնդիրներին արձագանքում եմ անմիջապես եւ թափանցիկ կերպով: Այսինքն հանրության եւ պետական օղակների միջեւ ինֆորմացիայի պատնեշ չկա, հատկապես որ մեր սրտացավ ընկերներից ոմանք անձամբ մասնակցում են քաղաքային իշխանության գործընթացներին ներկայացնելով հանրությանը:

Խորենացի հ.13 շենքի եւ նոր կառուցապատման այս պատմությունը կարծես թե հիշեցնում է նախկինում կատարված նմանատիպ դեպքերին ու կրկին հայտնվելով փաստի առաջ ներկա բնական հարց է ծագում թե լավ հիմա ո՞րն է օբյեկտիվ պատճառը:

Ու այս մասին տարբեր մարդիկ տարբեր հանգամանքներ կպարզաբանեն, որ այս անգամ սկզբից պահվում էր, իսկ հետո դավադրաբար քանդեցին, կամ ցուցակում կար իսկ հետո հանեցին որ քանդեն, կամ նախագիծը համաձայնեցված չէր եւ այլն:

Ժողովուրդ, այո շատ բաներ դեպի լավն են փոխվել բայց Երեւանի կառուցապատման այս պատկերը կմնա նույնը եթե մենք չփոխենք այս գորընթացը վարելու ու կարգավորելու համակարգը: Էլ չհիշեմ, թե ես ինչ էի գրել նախկինում, կամ ուրիշները ինչ էր էին խորհուրդ տալիս:

Մենք բոլորս անհամբեր ենք, եւ ուզում են հաջորդ առավոտյան զարթնել ու մեր բոլոր պատկերացումները տեսնենք իրականություն դարձած:

Կներեք, ինչպես աշխարհի ձեր իմացած շատ քաղաքների նման Երեւանի կառուցապատումը օբյեկտիվ պրոցես է որը կանգ չի առնելու որ տեսնի թե մենք ինչպիսի քաղաք ենք երազում վաղը կամ քսան տարի հետո։

Նաեւ նշեմ, որ զարգացումը հետադարձ չի լինում, լինում է առաջընթաց կամ անկում:

Եւ եթե ցանկանում ենք փրկել դեռ եղածը պետք է գործել անհապաղ, քանի որ քաղաքային կյանքը կամովի չի դադարում:

Հիմա ԻՆՉ ԱՆԵԼ (իմ համեստ կարծիքով):

Ա) Ուրվագծել Երեւանի «Կենտրոնը» կազմող տարածքի սահմանները:

Բ) Երեւանի «Կենտրոնը» հայտարարել հատուկ ռեժիմի կառուցապատման կարգավորման տարածք, Գ) Տարածքի կարգավորման ռեժիմը ընդունել որպես Կառավարության Որոշում, որտեղ պետք է նշվի ամենակարեւոր կետը` անկախ նրանից թե երբ կատարվել հողահատկացումները կամ հողամասեր / շենքեր ձեռք բերվել մասնավոր իրավաբանական անձերի կողմից, որոշման հրապարակվելու օրից սկսած ԲՈԼՈՐ հետագա նախագծերը պետք է վաղօրոք հրապարակվեն մամուլում եւ մեկ ամսվա ժամկետը լրանալուց հետո ստանան համայնքի դրական եզրակացությանը: Հանրային քննարկումները պետք է կազմակերպի եւ իրականացնի Ճարտարապետների Պալատը: Մամուլի լուսաբանման ծախսերը կհոգա քաղաքապետարանը իսկ Պալատի քննարկումների ծախսերը պետք է հոգա ինքը կառուցապատողը:

(ներող եղեք, ես պետական այր չեմ եւ կառավարական որոշումների իրավաբանական ձեւակերպումների վերջնական տարբերակը կխնդրեմ իմ հարգարժան կոլեգաներին)

Դ) Այս ամենին զուգահեռ իրականացնել «Կենտրոնի» շենքերի հաշվառումը, որին էլ զուգահեռ հուշարձանային կամ միջավայրային կարգավիճակ ունեցող թաղերի չափորոշիչները: Բազմիցս ասվել է, ինչպես նաեւ իմ կողմից, որ հատիկ-հատիկ հուշարձան շենքերի վեր հանումը պահպանելու նպատակով վաղուց արդեն էֆեկտիվ չէ: Եւ հենց այդ պատճառով ու նպատակով

Ե) Զուգահեռ մշակել «Կենտրոնի» կառուցապատման կարգավորման կանոնները (Զոնինգ բառը շահարկվում է առանց խորանալու էության եւ կիրառման մեխանիզմների մեջ):

Նշեմ, որ Ե կետում առաջարկվող փաստաթուղթը մեզ պետք է ամեն դեպքում եւ ոչ միայն հուշարձան շենքերի պահպանման հետ կապված: Հարցը ավելի լայն անդգրկում ունի` (օրինակ Ռուսական Դրամատիկական թատրոնին կից կառուցվող համալիրը, որը ոչ մի հուշարձան չքանդեց, բայց գտնվելով մի քանի պատմական շերտ կազմող հուշարձաններով գերհագեցած տարածքում չի համապատասխանում ոչ մի միջավայրային կառուցապատման պահանջի):

Ե-ի վրա էլ կանգ առնեմ, թե չէ կարելի է շարունակել օգտագործելով այբուբենի բոլոր տառերը:

Գիտեմ, որ շատերը կհիասթափվել կամ կտարակուսեն գրածներիցս, բայց հավատացեք այլ կամ ավելի կարճ ճանապարհ չկա: Եւ բոլոր սրտացավ մարդիկ, տարբեր ոլորտների մասնագետներ թող իրենց եռանդը դնեն որ իրավիճակի փոփոխությունը նաեւ քաղաքաշինության ոլորտում տեղի ունենա:

Խնդրո առարկայի հետ առընչվող նյութեր մամուլից:

  • Որևէ հուշարձան-շենք չի քանդվել. Երևանի քաղաքապետարանը Խորենացի 13-ում ապամոնտաժման աշխատանքների մասին
  • Posted in Links | Leave a comment

    Ազնավուրի կեցավայրի մասին

    Կամ ինչպես է պահպանվում ճարտարապետական կառույցի հեղինակային իրավունքը Նյու-Յորքում:

    Հոկտեմբերի 23, 2018.

    Հոկտեմբերի 19-ին, երեք վաստակավոր ճարտարապետներ` Աշոտ Ալեքսանյանը, Հովհաննես Մութաֆյանը եւ Լեւոն Վարդանյանը դիմել են Հայաստանի Ճարտարապետների Միության նախագահ Մկրտիչ Մինասյանին եւ Քաղաքաշինության կոմիտեի նախագահ Ավիկ Էլոյանին, ահազանգելով Ազնավուրի կեցավայրի առանց հեղինակի հետ համաձայնության կամայական փոփոխության առաջարկ-նախագծի առիթով:

    Նյութը հրապարակվել է 168 Ժամ էլեկտրոնային տեղեկատվական էջում` ամբողջը կարդալ այստեղ:

    Նախ ասեմ որ վերնագիրը «Ահազանգում են ճարտարապետները. Ազնավուրի կեցավայրը, առանց հեղինակի համաձայնության, կամայական փոփոխության է ենթարկվել» զարմացրեց: Քանի որ դա ընդամենը առաջարկ է եւ կառույցը դեռեւս ոչ մի ֆիզիկական փոփոխության չի ենթարկվել:

    Այս հայտարարության առիթով եղան արձագանքներ ՖԲ-ում: Ես էլ հայտնեցի իմ կարծիքը որ լավ կլինի այս անգամ ամեն ինչ ընթանա հեղինակային իրավունքների նկատմամբ հարգալից վերաբերմունքով:

    Սարհատ Պետրոսյանը տարակուսանքով եւ իրավացիորեն հարցրեց թե իսկ ինչպես են կարգավորվում նման դեպքերը Նյու Յորքում:

    Փորձեմ պատասխանել:

    Ճարտարապետության մեջ հեղինակային հարցը կարճ կարելի բացատրել ռուսական ասացվածքով՝ кто заказывает музику, тот и танцует. 

    Ամերիկյան Ճարտարապետների Ինստիտուտի (AIA) կողմից առաջարկվող ստանդարտ պայմանագրի համաձայն ճարտարապետը հանդիսանում է նախագծի հեղինակը եւ բնականաբար հեղինակային իրավունքները տարածվում են նախագծային փաթեթի վրա։ Ճարտարապետը Պատվիրատուին տրամադրում է նախագիծը միայն ու միայն խնդրո առարկա շենքը կառուցելու համար` ասել է թե նախագծի հեղինակային իրավունքները մնում են ճարտարապետի մոտ առհավետ: Իսկ Պատվիրատուն հանդիսանում է արդեն կառուցված շենքի սեփականատերը եւ շենքի հետ կապված հետագա բոլոր փոփոխություններ իրականացնելու նախաձեռնող եւ բնականաբար ոչ ոք չի կարող արգելել նման գործողությունների իրականացումը:

    Միջանկյալ ուզում եմ նշել որ Ճարտարապետը Պատվիրատուի ներկայացուցիչն է ամբողջ նախագծի եւ շինարարության ընթացքում եւ նրա շահերի պաշտպանը Շինարարի առաջ:

    Եւ սա է հիմնական պատճառը, որ եթե Պատվիրատուն հետագայում ցանկանում է անել ավելացումներ (extension or addition) որի համար կրկին նախագծի կարիք կա, նա հիմնականում դիմում է հենց նախկին ճարտարապետին: Չմոռանանք, որ ճարտարապետի մոտ են պահպանվում բոլոր գծագրերը եւ նրա վրա տարածվող իրավունքները: Այս մոտեցումը էապես կարճացնում է նոր նախագիծ իրականացնելու ընթացքը եւ բացառում լրացուցիչ չափագրությունների եւ ուսումնասիրությունների կարիքը ու դրա հետ կապված ծախսերը։ Եկեք ընդունենք որ Պատվիրատու Ճարտարապետ հարաբերությունները ձեւավորվում են տարիների համատեղ աշխատանքի արդյունքում եւ երկուստեք գնահատվում են եւ կարեւորվում են դրանց հետագա բարիդրացիական ընթացքը: Ու սա նաեւ հիմնված է common sense – տրամաբանության վրա եւ այսպես վարվում են համարյա բոլոր պատվիրատուները:

    Անցնենք առաջ:

    Բայց եթե ինչ-ինչ պատճառներով պատվիրատուն գոհ չի մնացել նախագծի վերջնական արդյունքից եւ ցանկանում է հետագա փոփոխությունները իրականացնել այլ ճարտարապետի օգնությամբ, նա լրիվ ունի դրա բոլոր իրավունքները։ Այս սցենարը ոչ հաճախ, բայց պատահում է եւս։ Ասեմ որ հիմնական նախագծի ճարտարապետը ոչ մի իրավական կամ ֆինանսական լծակ չունի արգելելու Պատվիրատուի նման որոշումը: Քանի որ նախնական պատվերը ավարտվել է, շենքը կառուցվել է եւ բոլոր պայմանագրային պարտավորությունները ավարտվել են, չհաշված նախագծի հետ կապված ինֆորմացիա հատկացնելու մի քանի տեխնիկական ծառայություններ, որ ճարտարապերը անում է լրացուցիչ վարձի դիմաց:

    Բացի վերը նշվածից հնարավոր է մի այլ շարունակություն, –  երբ շենքի սեփականատերը փոխվում է առուծախի հետեւանքով։ Այդ դեպքում կրկին ամենայն հավանականությամբ նոր պատվիրատուն կգնա նախագծի հեղինակի մոտ արդեն վերեւում նշած պատճառներով։ Բայց եթե ցանկանում է կտրուկ փոխել շենքի ճարտարապետական ոճը գուցե եւ դիմի այլ ճարտարապետի։ Սրա օրինակները պրակտիկայում եւս կան։

    Ամփոփելով կրկնեմ՝ ճարտարապետի իրավունքները տարածվում են իր ստեղծած եւ արտադրած նախագծային փաթեթի վրա, ոչ թե շենքի եւ պայմանագրային պարտավորությունների ավարտից հետո երկու կողմը իրար նկատմամբ համարյա ոչ մի իրավունք չունեն։

    Վերեւում ասածներիս ավելացնեմ, որ քանի դեռ շենքը չի ճանաչվել «հուշարձան» եւ չի պաշտպանվում պետության կողմից, Պատվիրատուն կարող է եղած նախկին շենքը անգամ քանդել։ Սա զուտ ֆինանսական եւ այլ գործոններով թելադրվող որոշման արդյունք է։

    Ես հասկանում եմ որ Հայաստանում ճարտարապետական կառույցներին եւ նրանց հեղինակներին վերաբերվում են մեծ հարգանքով։ Բայց շենքի հետագա ճակատագրի հետ կապված բոլոր խնդիրները պետք է հստակ պարզաբանվեն պատվիրատուի եւ ճարտարապետի միջեւ կնքվող պայմանագրերում։

    Եթե հայ ճարտարապետները կարողանան փոխել իրերի նման դրվածքը եւ մշակեն մի այնպիսի պայմանագրային օրինակ, որտեղ ճարտարապետի հեղինականային իրավունքները կշարունակեն իրավական հիմքով ազդեցություն ունենալ կառույցների հետագա փոփոխությունների կամ այլ գործընթացների վրա ես միայն կողջունեմ նման պրակտիկան:

    Posted in Notes | Leave a comment

    Մայքլ Գրեյվս` – հանդիպում տան հետ

    Հուլիսի 21, 2018

    Մայքլ Գրեյվս ( Michael Graves) – հանդիպում իր տան հետ

    Վերջերս, ավելի շուտ հուլիսի 21-ին, մի խումբ ճարտերով գնացինք Փրինստոն քաղաք, որտեղ համալսարանական ավանից բացի այցելեցինք նաեւ Մայքլ Գրեյվսի (Michael Graves) առանձնատուն, որը նա կտակել է համալսարանին որպես գործող տուն-թանգարան:

    Ես էլ մեծ տպավորությունների ազդեցությամբ որոշեցի գրել իմ նոթը եւ որոշ փնտրումների ընթացքում գտա ներոհիշյալ ֆիլմը

     Սա Հանրային հեռուստատեսությամբ (PBS) հեռարձակվել է 2014-ի փետրվարի 11 ին`  Michael Graves: The Warehouse անունով, որը շատ ավելի լավ ներկայացնում է այն ինչ պատրաստվում էի անել ես:

    Այնպես որ այստեղ մի երկու խոսք գրեմ իմ անձնական տպավորություններից խուսափելով կրկնել պատմակագրական տեղեկությունները կամ այլ մանրամասներ ու հետո կառաջարկեմ դիտել ֆիլմը:

    Նախ` ինչպես ֆիլմում շատ դիպուկ նշում է Փիթեր Էյզենմանը`, – Մայքլը միշտ սիրում էր իր տունը ձեւափոխել ձեւավորել դարձնել իր ճաշակին համահունչ միջավայր: Եւ այդ առումով այս առանձնատունը իր ճաշակների արտահայտման կիզակետն է: Միեւնույն ժամանակ այստեղ փորձել է իրականացնել բաներ «իր սրտի համար» սկզբունքով, այսինքն բաներ, որ մրցակցային շուկայի պայմաններում չես անի նախագծի ուղղակիորեն կամ անուղակիորեն ենթարկվելով հանրության մեջ ընդունված կանոններով:

    Այդ առումով հեգնորեն զարմանալի է, թե որքան խորը ավանդապահ է այստեղ` իր տանը եւ անկանխատեսելի «այնտեղ» – դրսում:

    Ամբողջ տան ինտերիերը շնչում է դասական լուծումներով եւ հնարքներով` խիստ, հորիզոնական եւ վերտիկալ առանցքներով ուղղված սիմետրիաներով: Դասական բառիս ուղիղ եւ անուղակի իմաստներով

    Այս ամենը շատ հմտորեն քողարկված է դրսից, միայն թեթեւ նշմարելի ակնարկներ – հղումներ, որոնք կարծես թե պատահականորեն երեւում են դրսից դիտողին` պատուհանին դրված սափորներ կամ հունական կիսանդրի պորտրետի տեսքով:

    Վերադառնալով ներքին տարածքներին, նշեմ որ ամեն մի իր կամ անկյուն ձեւավորված է, այսինքն իրերը ունեն իրենց համար նախատեսված տեղերը, իսկ առարկաները պատմում-ցուցադրում են տիրոջ նախասիրությունները, երազանքները կամ պատրանքները: Ու որպես «բոռո կատու» (իսկ ես իրեն հենց այդպես եմ պատկերացնում) ամեն ինչ պետք է լինի փափուկ բազմելու եւ մրմռալով աչքերը կկոցած թինգը տալու համար:

    Ամբողջ տան պատերը հագեցած էին տարբեր դարաշրջանների պատկանող նկարներով: Հարցն այն է որ Մայքլը այն հարուստներից չի որ կարող էր ֆինանսապես ունենալ այդ նկարների բնօրինակները, այդ պատճառով  ինչպես պարզեցի մեզ հյուրընկալող ուղեկցից, նա որոշ նկարներ նկարել-պատճենել է անձամբ: Իր համար ավելի կարեւոր է կոնկրետ նկարի գոյություն տվյալ սենյակի անկյունում, որոշակի մթնոլորտ ստեղծելու նպատակով ոչ թե բնօրինակը ունենալու փառասիրությունը:

    Ինչպես ֆիլմում նկարագրում է Էյզենմանը, Մայքլը կիրք է ունեցել իրեր գնել «գարաժ սեյլերից» (ամերիկայում շատ ընդունված է garage sale հասկացողությունը, երբ մարդիկ իրենց գարժում ժամանակի ընթացքում կուտակված իրերը հանում են տան առաջ շատ ցածր գներով վաճառելու, ավելի շուտ ազատվելու նպատակով):

    Մի խոսքով այդ ամենի եւ շատ ավելի ուրիշ բաների մասին կիմնաք դիտելով ներքեւում դրված երկու հաղորդումները:

    Վերը նշված հաղորդման հղումը այստեղ – Michael Graves: The Warehouse

    Որպես լրացուցիչ նյութ արժե նայել նաեւ Չարլի Ռոզին 2001 -ին տրված հարցազրույցը

    Posted in Notes | Leave a comment

    Interviews with different architects

    Steven Holl about architecture here

    Interview with Álvaro Siza: “Beauty Is the Peak of Functionality!”

    Article in DOMUS Manuel Orazi – Should we demolish the Postmodern simply because “out of fashion”?

    The Villa Savoye sinks in the Danish fjords

    Posted in Links | Leave a comment

    Խանջյանի ամառանոցի խառնաշփոթ պատմությունը

    Վերջերս շատ հարգելի Ռուբեն Շուխկյանը կրկին անգամ անդրադարձավ այսպես կոչված «Խանջյանի ամառանոցի» անմխիթար վիճակին, վերապատմելով Խանջյանի Թիֆլիս ճանապարհին ամառանոցի վերջին այցելության դրվագը:

    Ինչու եմ ասում այսպես կոչված քանի որ մասնավոր խոսակցություններում պարբերաբար հայտնել եմ իմ խորը կասկածը թե նշված կլոր հատակագծով շենքը Աղասի Խանջյանի համար կառուցված ամառանոցն է:

    Եթե հարցնեք 1950 -ից մինչեւ 60 ականները ծնված դիլիջանցիներին, համարյա բոլորը կծիծաղեն ասելով որ Խանջյանի ամառանոցը կողքի մի փոքր վերեւում գտնվող շատ ավելի համեստ կառույցն է:

    Դրա մասին հստակ նաեւ գրված է Դիլիջանի պաշտոնական կայքում – dilijan.am  հետեւյալ էջում` ՔԱՂԱՔԻ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԸ, որտեղ եւ ցուցադրվում է ներքեւի լուսանկար: Ահա եւ էջի հղումը

    Աղասի Խանջյանի ամառանոցը Դիլիջանում

    Սա էլ էջի պատկերի պատճեն`

    Եթե ընդունենք որ բոլոր դիլիջանցիները սխալվում են, իսկ բոլոր համակարգիչների մոտ «գուգըլ» անողները ավելի շատ գիտեն, ապա մեկ հարց տվեք ինքներդ ձեզ.

    Աղասի Խանջյանը որ հանդիսանում էր հեղափոխական առաջին սերունդին եւ որը առանձնանում էր իր համեստ ապրելակերպով, պետք է այդպիսի շքեղ շենք կառուցեր այն էլ որպես ամառանոց: Դիլիջանում երբեմն լինելու միտքը իր բժիշկինն է, որը արդեն ախտորոշել էր Խանջյանի թոքախտը: Սա որպես առաջին եւ ամենահիմնավոր փաստարկը:

    Ես ունեմ եւս երկու լրացուցիճ փաստարկներ:

    2, 1986 – 88 թվականներին Բագրատ Հովհանիսյանը «Ադամամութ» ֆիլմի նկարահանումների ընթացքում մի քանի կարեւոր դրվագներ արվել է հենց այս տանը: Տունը ռեժիսորին դուր էր եկել իր այդ ժամանակաշրջանին բնորոշ համեստ ինտերիերով, որտեղ կան կուտակված հին հուշեր: Ֆիլմի նկարչի ասիստենտը ինձ պատմել է որ հսկայական արխվային լուսանկարներ են նայվել տան ինտերիերին իրական շունչը վերականգնելու համար եւ այդ ընթացքում հանդիպել են մի քանի լուսանկարների որտեղ պատկերված է Խանջյանը տեռասայում նստած թերթ կարդալիս (տունը հրաշալի տեռաս ունի որը բացվում է մեծ սենյակից դեպի դիլիջանյան անտառը որը եւս բժշկի խորհրդով էր), իսկ ետեւում երեւում է շինարարական կիսավարտ վիճակը: Այսիքն Խանջյանը դեռեւս շինարարության ընթացքում այցելել է ամառանոց մինչեւ 37-ի իր սպանությունը, քանի որ առողջական վիճակը արդեն լավ չէր: Իմիջիայլոց ֆիլմի առաջին մասը շատ վատ որակի օրինակը կարող եք դիտել youtube – ում:

    3, Խնդրահարույց կլոր շենքը, որը իրականում հրաշալի ճարտարապետական կոթող է եւ անպայման պետք է վերականգնել, ամենայն հավականությամբ կառուցվել է քիչ ավելի ուշ շրջանում նպատակ ունենալով օգտագործելով արդեն դատարկ Խանջյանի տունը ստեղծել մի փոքր կառավարական համալիր բարձրաստիճան ղեկավարների համար: Որպես փաստարկ նշեմ որ «նոր» կլոր շենքը իր տարածքում ունի նաեւ խոհանոցային եւ այլ սպասարկող սենյակներ, որը չէին անի մեկ հոգուն հատկացվող ամառանոցում: Եւ պատահական չէ, որ հետագայում այս եւ հետագայում կառուցված երրորդ շենքը (Դեմիրճյանի ամառանոց) իրար հետ կազմում են այսպես կոչված Սովմինի կառավարական ամառանոցը: Այս համալիրը հետագայում նաեւ համալրվեց ջրավազանով:

    «Կլոր» շենքի առիթով մի կարճ քննարկում եմ ունեցել հայ ճարտարապետության հրաշալի մասնագետ Կարեն Բալյանը հետ: Մի վարկած առաջ քաշվեց, որ գուցե այն կառուցվել է ավելի ուշ բայց օգտագործելով դեռ նախկինում արված նախագիծ: Հիմնվելով շենքի ճարտարապետական դետալների վրա  պրն, Բալյանը որպես հնարավոր հեղինակներ նշում է այն ժամանակվա առաջատար ճարտարապետներից Սամվել Սաֆարյանին կամ Գեւորգ Քոչարին: Ինչեւէ ճարտարապետի հարցը հետագա քննարկումների կարիք ունի:

    Իսկ պատմական եւ ճարտարապետական արժանիքների համար այս համալիրը ամբողջությամբ պետք է վերականգնել եւ կրկին օգտագործել հանգստի եւ բուժական նպատակներով:

    Խնդիրն այն է, որ այդ շենքերը մասնավոր սեփականություն ունեն: Իրենց պետք է ճանաչել պատմա-ճարտարապետական հուշարձանային համալիր եւ առաջարկել սեփականատիրոջը այն վերաննորոգելու համար: Իսկ եթե սեփականատերը ֆինանսական դժվարություններ ունի, պետությունը պետք է ետ գնի եւ առաջարկի այլ ինվեստորների:

    Ներքեւում նաեւ ընդգրկել եմ մի քանի հղումներ «Խանջյանի Դիլիջանի ամառանոցի» մասին, որը թյուրիմացաբար հղվում են Կլոր շենքին:

    Ահա հղումը Հայկական Վիքիպեդիայում` Աղասի Խանջյանի ամառանոց

    Եւ մեկ այլ հղում Սպուտնիկ Արմենիա կայքից` Վեհության փշուրները. Աղասի Խանջյանի ամառանոցի պատմությունը

    Արեգ Ասատրյան
    օգոստոսի 11, 2018

    Posted in Notes | Tagged | Leave a comment

    Ներկա բնակարանաշինության մասին

    Սարհատ Պետրոսյանի հարցազրույցը տրված Սպուտնիկ Արմենիա – ԱրտԲոքսի ռադիո ալիքով Կարեն Ավետիսյանին:

    Դիտել – լսել այստեղ

    Ես արել եմ երկու երեք դիտարկում որ շեշտեմ կարեւոր կետերը:

    1. Բնակարանաշինարարությունը ետ է մնում ճարտարապետության մնացած տեսակներից – 3:53 րոպեից
    2. Բնակելի շենքերի արժեքի եւ ստացվելիք վերջնական արդյունքի էֆեկտիվությունը – 7:00 րոպեից
    3. Հանրության իրազեկված լինելու մեծ պակասը – 11:55 րոպեից
    Posted in Links | Leave a comment

    Քայլեր անելու ժամանակը

    Հուլիսի 12, 2018

    (ներածականի փոխարեն`

    մի երկու շաբաթ կլինի ինչ սկսել էի գրել այս հոդվածը, երբ հունիսի 21-ին «Հետք»-ում կարդացի Սարհատ Պետրոսյանի «Քաղաքաշինությունն ու նոր կառավարությունըհոդվածը (կարող եք կարդալ այստեղ, որը հրաշալի կերպով ներկայացնում է մեր պետության համար ամենակարեւոր բնագավառներից մեկի ինչպես ինքն է առաջարկում կոչել Պլանավորման եւ այդ հարցերով զբաղվող Կոմիտեի գործնեության եւ ենթադրվող գործառույթների մասին: Այդ հոդվածը հրապարակվեց ճիշտ ժամանակին է եւ կարծես օգնում է հասկանալ իմ ասելիքը եւս):

    Արդեն եկել է պահը երբ վերջին տարիներին արտահայտված բոլոր կառուցողական մտքերը եւ առաջարկները պետք է փորձել իրականացնել` ժամանակի ոգով ասված Քայլ անել։

    Խոսքս վերաբերվում է Երեւան քաղաքի կառուցապատման հարցերով զբաղվող օղակի՝ գլխավոր ճարտարապետի ինստիտուտի վերակազմավորման մասին։

    Երբ ես ու մի շարք համախոհներ ժամանակին ասում էինք որ հարկավոր է վերացնել գլխավոր ճարտարապետի պաշտոնը, ապա հիմա պահն է կոնկրետ նախանշել այն քայլերը կամ միջոցառումները որի արդյունքում կստանանք այդ կառույցին փոխարինող համակարգը։ Որովհետեւ խնդիրը զուտ գլխավոր ճարտարապետի պաշտոնը վերացնելը չի կամ նրա ղեկավարած վարչության քանդելը, այլ հին` չաշխատող մեխանիզմը փոխարինել կամ փոխակերպել նոր, արդիական ու աշխատող մարմնով: Դա պետք է լինի մի համակարգ որը ի զորու կլինի իրականացնել իրեն առանձնացված խնդիրները, ներկայացնելով դրանից բխող պահանջները եւ միեւնույն ժամանակ հնարավորություն կստեղծի գործել էֆեկտիվորեն եւ անել համարժեք որոշումներ։

    Անունը.

    պայմանականորեն կոչենք Կառուցապատման Գլխավոր Վարչություն (այսուհետ` ԿԳՎ)։

    Ասեմ, որ այս փոփոխությունները իրականում պետք են հենց այդ կառույցին` ԿԳՎին։ Քանի որ, ներկա Գլխավոր Ճարտարապետի ինստիտուտը ամբողջովին հեղինակազրկված է:

    Նաեւ ցանկացած քայլ անելուց առաջ պետք է հասկանալ, որ ամենակարեւոր նախապայմանը, բոլոր գործառույթների ընթացքը թափանցիկ դարձնելն էԱյս առումով ԿԳՎն պետք է հիմնովին ձեւափոխի նախագծերի փորձաքննության ամբողջ պրոցեսը` սկզբից մինչեւ վերջ, որպեսզի նրա որոշումների անաչառ լինելը, եւ դրանից բխող ցանկացած գործողություն ընդունվի հանրության կողմից։ Քանի դեռ չկա այդ վստահությունը, ցանկացած իրականացվող նախագիծ դատապարտված է կողմնակալ քննադատության։

    Ինչ անել.

    Նախ, ԿԳՎի գործառույթների շրջանակից պետք է հանել ներկայումս լայն կիրառում գտած պլանավորման ֆունկցիան։ Այսինքն այսպես կոչված ներդրումային ծրագրերի մշակում եւ առաջարկումը: Քաղաքային պլանավորմամբ զբաղվելու համար պետք է ստեղծել առանձին օղակ Երեւան քաղաքի Պլանավորում (City Planning) անունով։ Բնականաբար ԿԳՎն պետք է սերտորեն համագործակցի, կորդինացնի իր ֆունկցիաները Պլանավորման խմբի կողմից մշակվող կառուցապատմանը առընչվող խնդիրների շուրջ։ Բայց ոչ երբեք զբաղվի պլանավորմամբ եւ նախագծերի հաստատմամբ միաժամանակ։ Այս տարանջատումը կարեւոր է Շահերի Բախումը (conflict of interests) նվազեցնելու համար։

    Եւ այսպես, որն է լինելու ԿԳՎի հիմնական գործառույթը:
    Երեւան քաղաքում իրականացվող համարյա բոլոր նոր կամ գոյություն ունեցող շենքերի վերանորոգման, վերակառուցման նախագծերի նախաքննությունը եւ հաստատումը:

    Սրանից բխող, բոլոր այլ հարակից գործառույթները, ինչպիսիք են` շինարարության թույլտվությունը, շինարարության ընթացքում իրականացվող ինսպեկցիաները, ինչպես նաեւ դրա ավարտից հետո շահագործման թույլտվությունները:

    Հիմա կասեք, էլ ինչն ես փոխում, լրիվ փող աշխատելու տեղ ա:

    Նախ`
    Որպես հիմնական եւ էական տարբերություն բոլոր հնարավոր գործառույթները պետք է ընթանան եւ իրագործվեն առցանց (ասել է on-line)։ Սա մոդային տուրք չէ այլ հրամայական մի քանի պատճառներով, այն է`

    1. էապես կկրճատվի դիմորդի առաջնային թղթաբանության մշակումը (processing).

    2. Կբացառվի առձեռն շփումների՝ «ծանոթի օգնությամբ գործը առաջ բրթելու» պրակտիկան

    3. Մինիմումի կհասցվի դիմորդի անմիջական շփումը ապագա փորձաքննություն անցկացնողի հետ

    Խնդիրների շրջանակները.

    Այսինքն, որո՞նք են այն խնդիրները որոնց շրջանակներում գործելու է ԿԳՎն.
    (Այստեղ, կրկին նշեմ, որ որպես նախապայման կարեւոր է բոլոր կանոնակարգերի հասանելիությունը մասնագետներին եւ լայն հանրությանը։ Սա էապես կօգնի բացահայտելու եւ կանխելու լայն տարածում գտած շատ խախտումներ)։

    1. Հաստատված Գլխավոր Հատակագծի բաղդատական վերլուծությունը եւ նրանից բխող կառուցապատման չափորոշիչների մշակում եւ հաստատումը (սա ենթադրում է, որ մոտակա ժամանակներում Քաղաքաշինության Կոմիտեն պետք է հաստատի Երեւանի Մանրամասն Հատակագծման Նախագծի ներկա տարբերակը): Սրա մասին ավելի մանրամասն կխոսեմ քիչ անց:

    2. Գլխավոր Հատակագծի տեղայնացումը Երեւանի հանույթի վրա եւ դրա հրատարակումը համապատասխան համացանցային կայքում։ Հանույթը, որը պետք է արտահայտի քաղաքի ներկա վիճակը, արդեն կառուցված շենքերի տեղակայմամբ։ Բացի իրական պատկերի վերարտադրությունը, հանույթը պետք է հստակորեն ցույց տա կառուցապատման չափորոշիչները՝ առավելագույն բարձրությունների եւ խտությունների ցուցանիշներով։ Սրանք կկոչվեն Զոնավորման քարտեզներ (zoning maps)։

    3. Աջակցել Քաղաքաշինության կոմիտեին եւ ստեղծվելիք Քաղաքի Պլանավորման բաժնին Կառուցապատման Կանոնակարգի փաստաթղթային փաթեթի (zoning regulations) մշակման գործին։

    4. Կառույցների նախագծային եւ շինարարական կոդերի (Building codes) մշակումը եւ հրապարակումը առցանց կայքում (առայժմ, սա կարող է հենվել եղած գործող կոդերի վրա, ենթադրվող մշտական փոփոխություններով)։

    5. Նախագծային եւ կառուցապատման աշխատանքների իրականացման թույլտվություն ստանալու համար անհրաժեշտ եւ պահանջվող փաստաթղթերի, ադմինիստրատիվ նորմատիվների (Application forms) մշակումը եւ հրապարակումը առցանց կայքում։ Այս գործելակարգը կօգնի էապես կրճատելու կոռուպցիոն ռիսկերը քանի որ ամբողջ գործընթացը կլինի թափանցիկ եւ հասանելի բոլոր շահառուներին։

    6. Հետնախագծային գործառույթների եւ շինարարական աշխատանքների ընթացքում իրականացվող «ինսպեկցիաների» եւ հաստատումները կարգավորող փաստաթղթերի մշակում (Technical requirements and sign-off forms) եւ հրապարակումը առցանց կայքում

    7. Քաղաքում նախատեսնվող մեծածավալ նախագծերի ներկայացման եւ լուսաբանման գործառույթները

    8. ԿԳՎի աշխատակազմի եւ գործնեության կազմակերպման մասին ընդամենը մի երկու խոսքով, բնականորեն ենթադրելով որ դրա մասին պետք է ավելի մանրամասն քննարկել առաջին քայլերը անելուն զուգահեռ:

    Նախ վերանում է գլխավոր ճարտարապետ պաշտոնը եւ հասկացողությունը, որի փոխարեն կլինի վարչության կոմիսար (Commissioner): Կոմիսարի պաշտոնը ունի զուտ ադմինիստրատիվ բնույթ, որը պետք է համակարգի վարչության աշխատանքները վերը նշված գործառույթները իրականացնելու համար: Հիմնական գործառույթներից մեկը բնականաբար նախագծերի հաստատումն է, որը կիրականացվի «նախագծի փորձաքննիչների» կողմից: Կոմիսարի մասնակցությունը նախագծերի հաստատման պրոցեսին պետք է հասցվի մինիմումի: Հաստատման գործընթացի կարգավորումը իրականացվում է Նախագծերի ավագ փորձագետի կողմից: Անիմաստ եմ գտնում ավելի մանրամասնել ԿԳՎի ներքին կառուցվածքային եւ կազմակերպչական նկարագրությունները, թողնելով առաջարկվող ձեւափոխությունները իրականցնողներին: Կուզեի միայն նշել որ խոսքը ոչ թե անվանափոխության մասին է այլ անունների հետեւում թաքնված էության փոփոխության, այն է` չկա այլեւս ճարտարապետ, այն էլ Գլխավոր որի կարծիքից եւ որոշումից է կախված թե ինչ տեսք են ունենալու նախագծվող շենքերը կամ որն է արժանի կառուցման կամ ոչ: Ինչպես արդեն նշեցի ճարտարապետին փոխարինող կոմիսարը կոչված է ապահովվելու վարչության աշխատանքների ընթացքը: Ինչպես իր հոդվածում նշել էր Սարհատըորի արդյունքում կվերանա նախագծման թույլտվության (ճարտարապետահատակգծային առաջադրանքի) անհասկանալի փաստաթուղթը,..»: Այստեղ անեմ իմ ճշտումը, վերանում է «առաջադրանք» փաստաթուղթը, որպես նախագծման թույլտվություն, քանի որ նախագծելու իրավունք ունի ամեն ոք ով ունի օրինական հողակտոր որի վրա ըստ Զոնավորման քարտեզի թույլատրված է կառուցել որոշակի պարամետրերով կառույց, այսինքն թույլտվության մենաշնորհ չկա, ինչպես ՆյուՅորքի Զոնինգն է ասում «ըստ իրավունքի» ( as-of-right): Դրա փոխարեն առաջարկվող նախագիծը պետք է անցնի հաստատման փորձաքննություն, որով կհաստատագրվի  նրա լիարժեք համապատասխանումը Զոնինգի եւ շենքերի կոդերի պահանջներին: Այս պրոցեսը կբացառի ինչ որ մեկի կողմից տրվող եւ ակընկալվող արտոնություն շենք կառուցելու համար: Սա էապես կնվազեցնի որեւէ կոռուպցիոն սխեմայի դրսեւորումը:

    Այս արտաքինից խրթին թվացող պրոցեսի անաչառ ընթացքը ապահովելու համար շատ եմ կարեւորում նաեւ հանրության մասնակցությունը նախագծի հաստատման պրոցեսին: Դիցուք ինչպես է այն կարգավորվում ՆյուՅորքում, – Դիմորդը (նախագծող ճարտարապետը) ԿԳՎ-ին տրամադրում է այսպես կոչվող Կառուցապատման Վերլուծություն – Դիագրամը (Zoning Diagram), որտեղ գրաֆիկական  եւ թվային աղյուսակներով նկարագրված են կառույցի հիմնական պարամետրերը` եռաչափ տեսքով ներկայացված կառույցի բարձրությունը, հարկայնությունը, կառուցվող ընդհանուր մակերեսները ըստ տարբեր ֆունկցիաների եւ հարկերի: Այս փաստաթուղթը տեղադրվում եւ հրապարակվում է Վարչության կայքում եւ դառնում է հասանելի հանրությանը: Հանրությանը նաեւ տրվում է հնարավորություն իր կարծիքները կամ բողոքները եւս տեղադրել Վարչության կայքում եւ ցուցանել սխալները կամ հետագա պոտենցիալ խնդիրները, որոնք կարող են առաջանալ տվյալ նախագծի իրականացման դեպքում, եկեք պայմանականորեն կոչենք – Հանրային ընդիմախոսություն (Public Challenge): Լինելով թափանցիկ այս պրոցեսը էապես օգնում է ընդլայնելու հանրության իրազեկության եւ մասնակցության համար, ինչպես նաեւ բացառում է այսպես կոչված «փաստի առաջ» կանգնեցնելու արտավոր պրակտիկան: Եյ վերջապես ամենից զատ այսպիսի գործելակերպը կնպաստի հանրության աչքերում Վարչության վստահության քվե ստեղծելու եւ այն բարցրացնելու համար:

    Հիմա մի քանի բառով պարզաբանեմ «Մանրամասն Հատակագծման Նախագիծ» (ՄՀՆ) կոչվածի շուրջ ունեցածիմ պատկերացումները։

    Վերեւում նշել էի որ Քաղաքաշինական Կոմիտեն պետք է հաստատի ներկայումս գոյություն ունեցող ՄՀՆն։ Ես հասկանում եմ որ եղած փաստաթուղթը ընդհանրապես չի արտահայտում կամ մասնակիորեն է արտացոլում իրերի ներկա վիճակը, բայց միեւնույն ժամանակ գիտակցում եմ, որ քաղաքը չի կարող չունենալ այդ փաստաթուղթը օրենքի սահմաններում որեւէ կառուցապատման գործառույթ իրականացնելիս։ Եւ ինչքան էլ ներկա ՄՀՆ վատն է, այն պետք է գործի որպես օրենք եւ ուղեցույց։ Այդ ընթացքում Կոմիտեն կմշակի նոր ՄՀՆ ստեղծելու ընթացակարգը եւ կնշի դրա իրագործման եւ հաստատման ժամկետները։ Մենք չենք կարող «սառեցնել» ներկա շինարարությունները, բայց կարիք ունենք վերանայելու որոշ հաստատման ընթացքում գտնվող նախագծեր։

    Խոսքս առաջին հերթին վերաբերվում է մեծ կառուցապատման նախագծերին՝ ինչպիսիք են 33-րդ թաղամասը (Ֆիրդուսի տոնավաճառի տարածքում), Աբովյան, Պուշկին Սախարովի հրապարակի տարածքի կառուցապատումը:

    Այս երկուսը խնդրահարույց են հենց իրենց հայտարարման օրից ի վեր, քանի որ ամբողջ գործընթացը հիմնված էր «գերակա շահ» եզրույթի վրա։ Մի հասկացողություն, որի կիրառումը տարիներ շարունակ առաջացրել է հանրության զայրութը իր կասկածելի բնույթի եւ կոռուպցիոն ռիսկեր պարունակելու պատճառով։ Հիմա դրան չեմ անդրադառնա քանի որ բազմիցս դրա մասին խոսվել է։ Հիմա ուղղակի անհրաժեշտ է անցկացնել այդ նախագծերի փորձաքննություն (էքսպերտիզա) եւ հասկանալ դրանց իրագործման ֆինանսական նպատակներն ու աղբյուրները ինչպես նաեւ իրագործման նպատակահարմար լինելը։

    Պետք է նաեւ վերանայել բոլոր այն նախագիծառաջարկները որոնք ներկայացված են Երեւան քաղաքի կայքէջի Քաղաքային Տնտեսություն բաժնի տակ որպես «Զարգացման եւ Ներդրումային Ծրագրեր» (նայել այստեղ – https://www.yerevan.am/am/investment/):

    Շատերը գուցե եւ թերահավատորեն են վերաբերվում առաջարկվող նախագծերին եւ այդ պատճառով էլ առանձնապես չեն անհանգստանում դրանց իրականության կոչվելու հեռանկարիցԲայց ինձ համար կարեւորը համակարգային մոտեցումն է: Արդյոք նորաստեղծ ԿԳՎ պետք է զբաղվի նման նախագծերի իրականացման գործառույթներով: Ես մեծ կասկածներ ունեմ դրա նպատակահարմարության շուրջ:

    Այդ իսկ պատճառով ավելի քան կարեւոր է ստեղծել այն չափորոշիչները, որոնք այս անցումային ժամանակահատվածում կորոշեն նախագծերի թույլատրման կարգը, հիմնվելով դրանց ընդհանուր մակերեսների եւ նախագծային արժեքի վրա։ Դրանով կսահմանագծվի այն խոշոր նախագծերի տիպերը, որոնք կունենան էական ազդեցություն քաղաքի հատակագծի զարգացման վրա։ Իսկ սա իր հերթին հնարավորություն կտա ԿԳՎին կենտրոնացնել իր ուշադրությունը քաղաքի առավել կարեւոր հատվածներում տեղի ունեցող կամ նախատեսնվող կառուցապատումների իրավական եւ քաղաքաշինական նորմերին համապատասխան լինելու վրա։

    Առայժմ այսքանը եւ վերջաբանի փոխարեն.

    Իմ նպատակն է որ վերջապես այս ամենի մասին սկսվի ակտիվ քննարկում։ Արդեն վերացել են ընդունված «դե միեւույն է բան չի փոխվելու» պատճառաբանության հիմքերը։ Հիմա ճիշտ այն պահն է որ բոլոր այս հարցերի շուրջ ակտիվորեն խոսող եւ գրող մարդիկ որեւէ կերպարձագանքեն՝ ջախջախելով, հակադարձելով, համաձայնվելով կամ այլ բոլոր հնարավոր մոտեցումներով։

    Նշեմ, գրածներս շատ հակիրճ են նկարագրում իրագործման կոնկրետ մեխանիզմները եւ գործիքները, թողնելով դա անմիջականորեն գործը հանձն առած մարդկանց հայեցողությանը։ Միեւնույն ժամանակ պատրաստ եմ պատասխանել հարցերին եւ մանրամասնորեն բացատրել ավելի կոնկրետ դետալները։

    Ճարտարապետ` Արեգ Ասատրյան

    Posted in Articles | Tagged , , , , , , , | 2 Comments